पशुसंवर्धन विभाग

रायगड मध्ये जिल्हा परिषदेचा पशुसंवर्धन विभाग पशुधन क्षेत्राला आधार देण्यासाठी आणि ग्रामीण शेतकऱ्यांचे जीवनमान सुधारण्यासाठी महत्त्वपूर्ण भूमिका बजावतो. त्याची संक्षिप्त कार्ये येथे आहेत:

पशुवैद्यकीय आरोग्य सेवा : हे एक मुख्य कार्य आहे. पशुधनावर वैद्यकीय उपचार, निदान व शस्त्रक्रिया सेवा देण्यासाठी विभागातर्फे जिल्हाभरात पशुवैद्यकीय दवाखाने व उपकेंद्रे चालविली जातात. यामध्ये आवश्यक औषधे आणि लस पुरवण्याचाही समावेश आहे.

रोग प्रतिबंध आणि नियंत्रण: प्राण्यांच्या आरोग्याचे रक्षण करण्यासाठी आणि आर्थिक नुकसान टाळण्यासाठी फूट अँड माउथ डिसीज (एफएमडी), ब्लॅक क्वार्टर, हेमोरॅजिक सेप्टिसेमिया (एचएस) आणि लंपी स्किन डिसीज (एलएसडी) यासारख्या सामान्य आणि साथीच्या रोगांविरूद्ध लसीकरण कार्यक्रम राबवते.

जाती सुधार कार्यक्रम : अधिक दूध उत्पादनासाठी मादी बछड्यांचा जन्म वाढविण्यासाठी लिंगक्रमित वीर्यासह दर्जेदार वीर्य वापरून कृत्रिम गर्भाधानकरून पशुधनाच्या जनुकीय सुधारणेस विभाग प्रोत्साहन देतो. स्थानिक जातींची उत्पादकता वाढविणे हा यामागचा उद्देश आहे.

पशुधन विकास योजना : शेतकऱ्यांना, विशेषत: अनुसूचित जाती, जमाती व इतर आर्थिकदृष्ट्या दुर्बल घटकातील शेतकऱ्यांना आधार देण्यासाठी शासनाच्या विविध योजना राबविल्या जातात. या योजनांमध्ये बर्याचदा हे समाविष्ट असते:

दुधाळ जनावरांचे वाटप : अधिक उत्पादन देणाऱ्या गायी-म्हशींच्या खरेदीसाठी अनुदान देणे.

शेळी व कुक्कुटपालन वितरण : पूरक उत्पन्नाचे स्त्रोत म्हणून शेळीपालन व अंगणात कुक्कुटपालनास प्रोत्साहन देणे.

चारा विकास : पशुधनाला पुरेसा चारा मिळावा यासाठी शेतकऱ्यांना पोषक चारा लागवडीसाठी प्रोत्साहन देणे व सुधारित चारा बियाणे कधी अनुदानासह वितरित करणे.

विस्तार व जनजागृती : आधुनिक पशुसंवर्धन पद्धती, पशुपोषण, रोग व्यवस्थापन आणि बाजारपेठेतील संबंध याविषयी शेतकऱ्यांसाठी प्रशिक्षण कार्यक्रम, कार्यशाळा आणि जनजागृती मोहिमा या विभागामार्फत राबविल्या जातात.

माहिती संकलन व देखरेख : जिल्ह्यातील पशुसंवर्धन उपक्रमांच्या प्रगतीवर लक्ष ठेवण्यासाठी पशुधनाची संख्या, रोगांचा प्रादुर्भाव आणि योजनांचा परिणाम याची माहिती संकलित केली जाते.

ग्रामीण उपजीविकेसाठी मदत : पशुपालकांचे उत्पन्न वाढविणे, ग्रामीण भागात स्वयंरोजगाराच्या संधी निर्माण करणे आणि जिल्ह्याच्या सर्वांगीण आर्थिक व पोषण विकासास हातभार लावणे हे या विभागाचे उद्दिष्ट आहे.